درمان با حمام پارافین عبارت است از به کار بردن پارافین مایع بر روی پوست قسمتی از بدن. این روش کاربردهای درمانی و زیبایی متعددی دارد، ولی آنچه در این قسمت مورد بحث قرار می گیرد کاربردهای زیبایی و اثر آن بر روی پوست است.

پارافین وکس paraffin wax ماده جامد بی رنگ یا سفید رنگی است که از نفت یا زغال سنگ به دست می آید. این ماده ترکیبی هیدروکربنی است که بین 20 تا 40 اتم کربن دارد.

همان طور که در فصل ششم و در مورد درمان های پوست خشک صحبت شد، پارافین از عناصری است که در درمان پوست خشک و به عنوان پوشاننده پوست مورد استفاده قرار می گیرد. پارافین با قرار گرفتن بر روی اپیدرم مانع از دست رفتن آب از اپیدرم گشته و باعث نرم تر و مرطوب تر شدن پوست می گردد.

از طرفی، علاوه بر خاصیت پوشانندگی پارافین، در حمام پارافین از خاصیت گرمایی و حرارتیِ پارافین مذاب و اثرات گرما بر پوست نیز استفاده می شود.

امروزه کاربرد بیشتر حمام پارافین در زیبایی، بر روی خشکی دست ها و پاهاست و این عمل به وسیله دستگاه مخصوص حمام پارافین انجام می شود.

پارافین جامد در دمای حدود 54 درجه ذوب می شود،اما این نقطه ذوب را می توان با افزودن روغنهای معدنی (پارافین مایع) کاهش داد. حرارت در بیشتر حمامهای پارافین بین 42 تا 52  ثابت نگهداشته می شوند. اغلب از حرارتهای بالاتر برای درمان مناطق دست و از حرارتهای کمتر برای درمان مناطق پا استفاده می شود. پارافین به صورت مذاب در وان استیل یا وانهای آبکاری شده نگهداری میشود و به کمک الکتریسیته و ترموستات دمای مورد نیاز تنظیم می شود. یک ولوم کنترل برای تغییر حرارت مناسب در دستگاه تعبیه شده است. در صورت وجود عدم  تروستات در دستگاه، حرارت پارافین مذاب باید کنترل شود.

وقتی اندام در پارافین غوطه ور می شود، بخاطر قابلیت هدات گرمای کم پارافین مذاب داغ جدا میشود این لایه ثابت بعنوان عایق عمل کرده و پوست را از پارافین مذاب داغتر جدا می کند. گاهی اوقات مقداری هوا بین این لایه جامد و پوست گیر می افتد، که اثر عایقی لایه را افزایش می دهد.

پارافین در حین جامد شدن انرژی حرارتی خود را به بافت آزاد می کند که بدون ایجاد هیچ تغییر حرارتی است. این مقدار انرژی کاملاً کم می باشد.

اگر چه دمای لایه نازک پارافین روی بافت سریعاً کاهش می یابد، اما قابلیت هدایت گرمایی کم آن جلوی کاهش دمای سطح پوست را می گیرد. پارافین از تبخیر آب از روی پوست جلوگیری کرده و بنابراین کیفیت عایق پارافین را افزایش می دهد. اثر خالص پارافین عبارت از فراهم آوردن روش گرمایی موثر با استفاده از حرارت کم در اندام می باشد.

از آنجائیکه پارافین ازتبخیر آب روی پوست جلوگیری می کند، بنابراین پوست مرطوبتر باقی خواهد مانده و احساس شادابی می کند. در صورت خشکی پوست بیمار، استفاده از حمام پارافین از نظر درمانی ارزشمند است. این نوع گرما منجر به نرم شدن چسبندگی ها و اسکار و خشکی پوست می شود.

خصوصیات پارافین:

هدایت حرارتی کم

حرارت را به آرامی از دست می دهد

خود به صورت عایق عمل می کند

تأثیرات فیزیولوژیک حمام پارافین:

پارافین مذاب با اثرات گرمای خود باعث افزایش دمای پوست می گردد. این عمل به نوبه خود باعث وازودیلاتاسیون و افزایش جریان عروقی و خون به پوست می شود که در تحریک التیام پوست مؤثر است. همچنین افزایش حرارت اثر تسکین درد نیز دارد؛ مسیرهای گیرنده های مکانیکی تحت تاثیر گرما قرار می گیرند که میتواند موجب تغییرات احساس درد گردد. همچنین اثر پارافین بر لایه شاخی پوست مانع از دست دادن آب از اپیدرم می شود که به نوبه خود باعث نرمی پوست و افزایش هیدراتاسیون اپیدرم می شود.

هدف و تاثیرات:

افزایش جریان خون در قسمت مد نظر و بقیه تاثیرات گرم کردن موضعی.

پوست نرم و انعطاف پذیر و آماده دریافت ماساژ می شود.

اجزای مختلف حمام پارافین:

ظرف وان، ترموستات، دکمه تنظیم دما، دکمه تنظیم برق، دماسنج، دستکش، حوله

ظرف وان از حمام لعابی یا کاسه فولاد ضد زنگ و پوسته های فایبر گلاس بیرونی ساخته شده است. پارافین مایع داخل این ظرف قرار می گیرد.

روش به‌کار گیری

معمول ترین روش استفاده، غوطه ور کردن اندام در پارافین و پوشاندن آن است. این روش را فقط برای اندامها (دست، مچ ها، پا و آرنج ها) می توان استفاده کرد.

در ابتدا سطح مورد نظررا از نظر وجود زخم، بیماری، عفونت و… برای درمان بررسی کنید. سپس حرارت پارافین مذاب را کنترل کنید، محل درمان را شسته و برای جلوگیری از ورود آب به پارافین آنرا کاملاً خشک کنید. بیمار در وضعیتی راحتی قرار می گیرد تا اندام براحتی در پارافین غوطه ور شود. بیمار در حالت ایستاده قرار نداشته باشد. زیور آلات فلزی از دست یا پا خارج شود. به بیمار روند درمان توضیح داده شود و تاکید شود که کف ظرف یا دیواره ها را لمس نکند زیرا احتمال سوختگی وجود دارد.اندام تحت درمان را برای حدود یک ثانیه در پارافین فرو برده و بیرون می آوریم و 2 تا 3 ثانیه اجازه می دهیم تا خشک شود و دوباره آنرا درون پارافین غوطه ور می کنیم. نکته مهم اینجاست که عضو باید مدت خیلی کوتاهی درون پارافین قرار گیرد، در غیر اینصورت پوشش خارجی ذوب شده و ضخامتی از پارافین روی عضو تشکیل نمیشود. این روند برای 6 تا 12 بار انجام می شود تا پوششی از پارافین به ضخامت 2 تا 3 mm روی اندام تشکیل شود. سپس آن قسمت از اندام را درون کیسه پلاستیکی یا ورقه کاغذ پیچیده و دور آن حوله ای می پیچیم، تا حرارت به سرعت کاهش نیابد. برای مواقعی که احتمال ایجاد ادم وجود دارد باید اندام بالاتر قرار گیرد. بالا نگه داشتن اندام در سطحی بالاتر از سطح قلب بسیار مهم است، در غیر اینصورت اثر گرما منجر به تورم بیشتر اندام میشود.

برای بدست آوردن اثرات سودمند ناشی از حرارت های بیشتر و طولانی تر، می توان اندام پارافین گرفته را کاملاً در کیسه پلاستکی قرار داد و اطراف مچ دست و یا پا را بانداژ کرد و بالا نگه داشت. سپس اندام بالا گرفته را در محفظه ای از هوای گرم قرار می دهیم. حرارت هوای محفظه باید حدود ℃70 باشد. با سرد شدن پارافین، میتوان آن را از روی اندام جدا کرد. اما معمولاً لایه نازکی روی پوست باقی مانده، که حتی با حرکت انگشتان همچنان باقی است.

کنترااندیکاسیون ها و خطرات

پارافین ماده ای استریل است و هیچ ارگانیسمی نمی تواند در روغن خالص زنده بماند، اما به هرحال پارافین را نمی توان روی زخم باز استفاده کرد، زیرا داخل زخم قرار گرفته و مانند جسم خارجی عمل کرده و ترمیم را به تاًخیر می ندازد.

امکان دارد تکه های بزرگ آشغال داخل حمام پارافین جایگاهی برای ارگانیسمهای زنده باشد، اما اینکه این ها بتوانند منجر به عفونت شوند بی نهایت غیر محتمل است.

بدلیل افزایش فعالیت التهابی توسط گرما، عفونتهای پوستی با پارافین درمان نمی شوند.

بعضی اشخاص ممکن است به پارافین آلرژی داشته باشند که درمان را به تعویق انداخته و طولانی می کند، اما این مورد نادراست.

پارافین یا هر شکل دیگر گرمای سطحی موجب وخامت وضعیت درماتیت حاد می گردد

در مواردی که اختلال در گردش خون سطحی وجود دارد، مانند بیماران دیابتی یا گرافتهای پوستی که اخیراً انجام شده، یا در DVT پا یا بیماری های شریانی و ترومبوزها، از پارافین نباید استفاده کرد.

در مواردی که اختلال حس گرمایی یا سرمایی وجود دارد، مثل بیماری های عصبی مربوط به نخاع، استفاده از پارافین مناسب نیست.

در ابتلا به سرطان ها یا سل های پوستی نباید از پارافین استفاده شود.

در موارد ادم سراسری یا گستره بهتر است استفاده از پارافین درمانی محدود شود.

در موارد التهاب یا آسیب های گسترده اخیر، خون ریزی گسترده اخیر، نارسایی های قلبی، یا پس از پرتودرمانی، بهتر است از پارافین درمانی استفاده نشود.

در صورت بیش از حد داغ بودن پارافین، امکان اشتعال آن وجود دارد، بنابراین کاملاً منطقی است که برای احتیاط یک پتوی ضد آتش و کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن در دسترس باشد. ریختن آب بر روی پارافین مشتعل بی اثر و خطرناک است زیرا که پارافین روی سطح آب شناور می شود. پارافین همینطور موجب لغزنده شدن سطوح می گردد، بنابراین هر گونه ریزش پارافین روی سطح زمین را باید با دقت تمیز کرد.